خواص ریشه زعفران کدام است؟

برای تولید یک گرم زعفران باید حداقل 200 شکوفه چیده شده و 600 کلاله جدا شود، حالا این مقدار زعفران را در مقیاس بزرگتری، مثلاً 1 کیلوگرم فرض کنید. تعداد شکوفه‌ها به 200 هزار عدد و تعداد کلاله‌ها به 600 هزار عدد خواهد رسید. عدد بزرگی است نه؟! از همین مقایسه ساده می‌توانیم به ارزش ریالی بالای این ادویه گرانبها پی‌ببریم. گیاه زعفران آنقدر ارزشمند است که همه بخش‌های آن از گلبرگ و کاسبرگ گرفته تا کلاله و پرچم کاملاً قابل استفاده هستند. یکی از این بخش‌های با ارزش، ریشه زعفران است که در ادامه به طور کامل به آن خواهیم پرداخت.

ریشه زعفران چیست؟

گل زعفران دارای 1 رشته کلاله است که در قسمت میانی 3 شاخه شده و بخش قرمز رنگ کلاله را تشکیل می‌دهد. آنچه‌ که در فروشگاه‌ها دیده می‌شود تنها کلاله یا بخش کوچکی از خامه است که هر کدام نام خاص خود را دارند.

• زعفران سرگل: تنها شامل کلاله (بخش بالایی محل جدا شدن 3 کلاله) و کاملاً قرمز است.
• زعفران نگین: شامل تمام کلاله (دقیقاً از زیر بخش 3 رشته شدن کلاله) است.
• زعفران پوشال: شامل تمام کلاله و حدود 2 الی 3 میلیمتر از خامه است.
• زعفران دسته با دخترپیچ: شامل تمام کلاله و بخش اعظمی از خامه به جز ریشه است.
• زعفران کنج تنها شامل خامه است.

ریشه زعفران در واقع همان بخش زرد رنگ رشته کلاله است که خامه زعفران نیز نامیده می‌شود. بنابراین به قسمت زرد رنگ که اندکی پایین‌تر از انتهای به هم چسبیدن کلاله‌های قرمز رنگ شروع می‌شود “ریشه زعفران” یا “زعفران کنج” گفته می‌شود. جالب است بدانید که به خاطر رنگ روشن و مایل به زرد زعفران کنج یا ریشه زعفران، به آن زعفران سفید نیز گفته می‌شود.

خواص ریشه زعفران

ریشه زعفران مانند کلاله قرمز رنگ نیست اما حاوی بخشی مهمی از ترکیبات مفید هر رشته بوده و به عبارتی بخش اعظمی از خواص اصلی کلاله را خواهد داشت. از طرفی در مقایسه با انواع زعفران، قیمت ریشه زعفران پایین‌تر بوده و در نتیجه مصرف آن بسیار مقرون‌به‌صرفه است. از جمله مواد مغذی ریشه زعفران می‌توان به گروه ویتامین‌های B (B1، B2 و B6)، ویتامین C و مواد معدنی چون آهن، منگنز و کلسیم اشاره کرد. خواص ریشه زعفران به عبارتی شامل تمام خواص رشته کامل منهای خواص کلاله است و به شرح زیر خواهد بود.

• شادی‌آور
• شادابی پوست و سلامت مو
• تقویت سیستم ایمنی بدن
• تقویت عملکرد قلب و کبد
• کمک به درمان افسردگی
• کمک به درمان یرقان
• رفع خستگی
• تقویت نیروی جنسی
• تقویت‌کننده معده و مثانه
• رفع بوی بد دهان

کاربرد یا مصارف ریشه زعفران

همانطور که اشاره کردیم، خاصیت ریشه زعفران تقریباً مشابه رشته کامل بوده اما به دلیل وجود مقادیر پایینی از کروسین، قدرت رنگ‌دهی آن قابل مقایسه با انواع دیگر نیست. بنابراین می‌توانید از ریشه زعفران در تمامی مواردی استفاده کنید که نیازی به رنگ‌دهی نیست. چرا که این محصول به دلیل عدم وجود کلاله، نمی‌تواند مانند زعفران دخترپیج و پوشال و نگین، به غذا و نوشیدنی شما رنگی متفاوت بدهد. از این رو ریشه زعفران را بیشتر برای تهیه انواع نوشیدنی‌ها، دمنوش و چای، شیرینی و دسرها و برخی غذاها مانند ته‌دیگ، سوپ، انواع خورش و … مصرف می‌کنند، مواردی که بیشتر از رنگ، خواص و بوی زعفران مهم است.

ریشه زعفران کاربرد درمانی نیز داشته و در صنایعی چون داروسازی، آرایشی و بهداشتی و حتی صنعت شکلات‌سازی نیز مصرف می‌شود. یکی از دلایل گسترده بودن مصرف این محصول، قیمت مناسب آن در مقایسه با دیگر دسته‌های زعفران است.

روش‌های تولید ریشه زعفران

ریشه زعفران را پس از برداشت گل‌ها از مزارع می‌توان به 2 روش زیر تهیه کرد.

• حین پاک کردن زعفران، قسمت سفید خامه از کلاله جدا شده و خشک می‌گردد که بهترین روش برای تولید ریشه زعفران خواهد بود.
• در روش دوم، پس از تهیه زعفران دخترپیچ، زمانی‌که کلاله‌ها برای آماده‌سازی زعفران سرگل یا نگین جدا می‌شوند، بخش خامه یا بخش سفید کلاله نیز در ظرف دیگری جمع‌آوری شده و پس از خشک شدن، ریشه زعفران بدست می‌آید.

جالب است بدانید که به غیر از ریشه زعفران، پرچم گل زعفران نیز به دلیل نزدیکی به کلاله عطر و بویی مشابه زعفران دارد. در کشور ما اطلاعات کافی از خواص پرچم زعفران در دسترس نیست و در نتیجه کاربرد آن‌چنانی در صنایع مختلف ندارد (اطلاعات بیشتر در مقاله “خواص درمانی زعفران“). اما در کشور اسپانیا از پرچم زعفران به دلیل داشتن ماده کروستین و خواص آنتی‌اکسیدانی برای مقابله با سرطان و پیشگیری از آن استفاده می‌شود. از طرفی پرچم زعفران به دلیل رنگ زردی که دارد در برخی از صنایع مورد استفاده قرار گرفته و حتی در تهیه غذا و نوشیدنی نیز مصرف می‌شود. همانطور که می‌بینید، تمام بخش‌های این گل باارزش قابل استفاده هستند و عملاً هیچ قسمتی از آن دور ریخته نمی‌شود. آیا تاکنون از ریشه زعفران برای پخت غذا و شیرینی یا تهیه دمنوش و شربت استفاده کرده‌اید؟ به نظر شما طعم آن چه تفاوتی با زعفران نگین، سرگل یا پوشال دارد؟